Nieuw onderwaterleven bij offshore windturbines HKZ

Mariene bioloog Sytske van den Akker houdt zich bij de afdeling Environment and Sustainability van Vattenfall bezig met de ecologische effecten van offshore windparken. “Bij het bouwen van een windpark op zee krijg je te maken met allerlei vergunningseisen, ook op het gebied van onder andere ecologie. Ook voor ons is het milieu een van de aandachtspunten als we een windpark bouwen. Daarom hebben we voor het project HKZ verschillende natuurinclusieve maatregelen genomen om zo de biodiversiteit verder te stimuleren. Op drie momenten wilden we kijken naar de ontwikkeling van de biodiversiteit: in 2024, 2028 en 2033, juist om de ontwikkeling op lange termijn in beeld te brengen.”

Onlangs is Vattenfall partner geworden in het KOBINE-project, waar de kosten van natuurinclusieve maatregelen worden vergeleken met de opbrengsten voor de natuur. “Daardoor kregen we niet alleen een mooie kans om onze kennis te delen en wijzer te worden van andere deelnemers aan dit project, we konden daardoor ook eerder dan verwacht mee met een expeditie om de riffen in HKZ te bekijken. Dit is het eerste moment dat we de riffen monitoren en het is daarnaast een aanvulling op onze eigen geplande onderzoeksmomenten.” Voordat bijvoorbeeld een volwassen gemeenschap van een bepaalde zeediersoort zich in en op de riffen gevestigd heeft, ben je zo maar zes tot tien jaar verder. “De gegevens die we nu verzamelen, geven dus een eerste indicatie van de biodiversiteit die zich kan gaan ontwikkelen.”

eDNA

Binnen het KOBINE-project wordt op twee manieren onderzocht welke vissen, schelpdieren, zeesterren, anemonen en andere dieren er leven. “Als eerste maken we gebruik van watermonsters’, vertelt Van den Akker. Deze monsters worden gebruikt om eDNA (environmental DNA of omgevings-DNA) te onderzoeken. “Alles wat in zee leeft, laat DNA-sporen achter. Schubdeeltjes van vissen bijvoorbeeld of schilfers van de schaal van een krab. Die watermonsters worden gefilterd en in het laboratorium onderzocht. Vissen zijn goed terug te vinden met deze techniek, maar we kunnen nog niet alle soorten bepalen, omdat het nog niet voor alle soortgroepen even goed werkt. Wanneer de techniek zich verder ontwikkelt, kunnen steeds meer soorten aangetoond worden. En er zijn ontwikkelingen waardoor we straks iets kunnen zeggen over hoeveel er van die soort aanwezig zijn. Maar ook nu geeft het al een goede indicatie van de biodiversiteit, waarbij je dieren zichtbaar maakt die je met bijvoorbeeld video-onderzoek niet ziet. Bovendien is het een snelle methode waarmee je het zeeleven niet verstoort.”

Duikbootje

De andere methode om meer te leren over de biodiversiteit op de rotsriffen is dus het gebruik van video-opnames. “We gebruiken daarvoor een een klein duikbootje”, vertelt Van den Akker. “Meestal is dat een ROV (remotely operated vehicle) dat je op afstand bestuurt, maar in het KOBINE-project kregen we de kans om een autonomous underwater vehicle (AUV) te gebruiken. Die kan je vooraf programmeren en dan zoekt hij zijn eigen weg in het water. Omdat we deze voor het eerst probeerden, hadden we een verbindingslijn, zodat we aan boord op een groot scherm konden volgen wat het apparaat zag. Het was heel bijzonder om dat onderwaterleven live te kunnen bekijken.”

Vanwege de sterke stroming in de Noordzee speelt het getij een grote rol in de planning. “Op de kentering, de overgang van eb naar vloed en andersom, is de stroming even minder sterk dan normaal. De AUV kan dan gemakkelijk tegen de stroom in varen of op een plek blijven hangen. Daardoor kregen we een goede beeldkwaliteit.”

Het mooie van het nemen van watermonsters in combinatie met videobeelden, is dat de methoden elkaar aanvullen. Op video zie je sommige soorten slechter omdat de diertjes soms heel klein zijn, onder een rots zitten, of buiten beeld van de camera zwemmen. Ook kan het water in de Noordzee troebel zijn, waardoor de beelden minder goed zijn. De watermonsters geven belangrijke aanvullende informatie. “Het mooist is het natuurlijk als je met eDNA iets meet en je dezelfde soort ook op de video ziet”, aldus Van den Akker.

Feiten gebruiken voor de toekomst

“Ik wist niet precies wat ik kon verwachten na iets meer dan een jaar na aanleg van de kunstmatige riffen, maar ik was aangenaam verrast. Op de monopalen zaten bijvoorbeeld al enorme lagen mosselen. En op de rotsriffen eronder leefden al grote anemonen en zeesterren en we zagen ook al veel vissen.” Dat bodemleven zo met eigen ogen zien is mooi, maar uiteindelijk gaat het Van den Akker erom de feiten boven tafel te krijgen. “Alle gegevens van dit project worden openbaar gemaakt. Met hulp van de kennis die we nu opdoen, leren we weer voor de bouw van toekomstige windparken.”

Foto's: Oscar Bos | Video: De Rijke Noordzee