Energiebesparing telt voor drie

De energietransitie blijft voor velen van ons iets abstracts. Energieleveranciers, overheden en andere grote partijen zijn ermee bezig: zij zijn het die plannen maken voor windparken op zee en het dichtdraaien van de gaskraan. Berichten in de media gaan over de grote ambities en investeringen – best logisch dat we dan het idee hebben dat de energietransitie vooral een ver-van-mijn-bedshow is. En ook dat we denken dat we er zelf niet veel aan kunnen doen. Niets is minder waar.

Energie besparen: driemaal effect

Consumenten hebben namelijk een van de belangrijkste troeven in de hand: de beste manier om de energietransitie te versnellen, is immers minder energie gebruiken. Wat je niet gebruikt, hoef je immers niet op te wekken. En volgens de website van het Klimaatakkoord tikt energiebesparing zelfs extra aan: 'Bij de opwekking van elektriciteit gaat veel energie verloren aan warmte en transport. Bij elk beetje elektriciteit dat je bespaart, hoeft er zeker drie keer minder elektriciteit opgewekt te worden.' In het kader van de energietransitie moet de elektriciteit die we verbruiken duurzamer worden opgewekt. Daarin maakt Nederland inderdaad stappen: volgens cijfers van het CBS steeg het energieverbruik uit hernieuwbare bronnen in 2017 met 10 procent ten opzichte van 2016. Het energieverbruik uit zon steeg zelfs met meer dan 30 procent. Maar op het totale energieverbruik is het aandeel hernieuwbaar nog steeds erg klein: slechts 6,6 procent van het totale energieverbruik in Nederland was in 2017 afkomstig van hernieuwbare bronnen.

'Bij elk beetje elektriciteit dat je bespaart, hoeft er zeker drie keer minder elektriciteit opgewekt te worden'

Meer hernieuwbare energie

Om het aandeel van hernieuwbare energie te vergroten, kunnen verschillende stappen worden ondernomen. De eerste en meest voor de hand liggende is het uitbreiden van de productiecapaciteit van duurzame energie. Op grote schaal gebeurt dit door de aanleg van nieuwe windparken op zee. Daarmee kan de productiecapaciteit snel toenemen: zo zal het nieuw aan te leggen offshore park Hollandse Kust Zuid 1 tot 1,5 miljoen huishoudens van duurzame stroom voorzien. Maar ook consumenten dragen daaraan bij, door zonnepanelen te plaatsen op daken die daarvoor geschikt zijn. Goed voor de energietransitie en een slimme investering die zich snel terugbetaalt. Volgens een rapport van onderzoeksbureau Good! en het bedrijf Solar Solutions hebben inmiddels meer dan een half miljoen huishoudens zonnepanelen.

Uitbreiding van de productiecapaciteit zet een grote stap voorwaarts. Er is echter een 'maar': energie uit wind en zon kan nog niet goed worden opgeslagen voor gebruik op een later moment. Zo berekende Deloitte dat 50% van de totale vraag naar elektriciteit opgewekt kan worden uit zonne-energie als alle geschikte daken in Nederland met zonnepanelen zouden worden bedekt. Maar helaas is het nog niet mogelijk om van alle opgewekte energie nuttig gebruik te maken, onder andere doordat 'batterijen kostbaar zijn en veel nieuwe opslagmethoden in de kinderschoenen staan.' Zo lijkt waterstof veelbelovend maar is het nog niet op grote schaal toepasbaar. Daarom blijft energiebesparing voorlopig de beste oplossing om het aandeel hernieuwbare energie in het totale verbruik versneld uit te breiden. En daar wordt veel te weinig nadruk op gelegd.

Bij volledige elektrificatie van de samenleving stijgt de vraag naar elektriciteit met 50%

Connectiviteit vreet stroom ...

Er zijn nog meer redenen om in te zetten op meer energiebesparing. Met een lager energieverbruik is Nederland beter voorbereid op een groeiende vraag naar duurzame energie. Zo wordt door de digitalisering van de samenleving en toenemende 'connectiviteit' van apparaten (het Internet of Things) de vraag naar (duurzame) elektriciteit de komende jaren groter. Onderzoeksinstituut CE Delft spreekt in het rapport Trends in ICT en Energie over een stijging van 40% tot 173% tussen 2013 en 2030, afhankelijk van het scenario (onder meer de mate waarin de technologie energiezuiniger wordt). Nu al verbruikt dataverkeer circa 5% van alle elektriciteit die we wereldwijd opwekken.

... net als de energietransitie zelf

Ook de energietransitie zelf zorgt voor een stijgende vraag naar elektriciteit. Zo veel mogelijk fossielvrij in 2040 betekent dat Nederland de komende jaren massaal van het gas en de benzine of diesel af moet. Duurzame elektriciteit is een goed alternatief. Maar bij volledige elektrificatie van de samenleving stijgt volgens onderzoekers van de Universiteit Groningen de vraag naar elektriciteit tot 2050 met maar liefst 50%. Daarbij tekenen ze aan dat als de uitbreiding van de productiecapaciteit van duurzame energie geen gelijke tred kan houden met de toenemende vraag, de benodigde elektriciteit toch nog door gascentrales geleverd zal worden. Dat zou een vicieuze cirkel creëren.

Energie én geld sparen

Het huidige verbruik van elektriciteit zo laag mogelijk houden helpt om het aandeel van hernieuwbare energie snel te vergroten en om voorbereid te zijn op een toenemende vraag naar elektriciteit in de toekomst. Bovendien helpt het ook in de eigen portemonnee. Bijna 40% van de energierekening van een huishouden gaat op aan elektriciteit maar volgens Milieu Centraal kunnen veel huishoudens hun stroomverbruik halveren door een aantal simpele tips op te volgen. Bewust met energie omgaan, apparaten helemaal uitzetten, bijvoorbeeld, alle lampen vervangen door LED-lampen en was aan de waslijn drogen. Zo versnel je de energietransitie en spaar je ook geld. Dat is nog eens een win-winsituatie!