Zijn we klaar voor een koude winter?

Hoe komt het dat we nu zo veel meer aan energiekosten kwijt zijn dan pakweg een jaar geleden?

Marsman legt uit dat vorig jaar de inkoopprijs voor elektriciteit en gas een veel kleiner gedeelte van de totale energierekening uitmaakte dan op dit moment. “Belastingen en netbeheerkosten hadden ook een groot aandeel in de totale factuurprijs. De stijging en daling van de inkoopprijs van elektriciteit ging tot een jaar geleden om een paar tientjes per MWh. Dat werd toen al als een behoorlijke schommeling beschouwd, maar nu niet meer.”

Door het kleiner aandeel van de prijs van gas en energie in het totale bedrag merkten consumenten de bewegingen op de energiemarkten dus een stuk minder. “Doordat de prijzen nu zo hard zijn gestegen en ze momenteel op de groothandelsmarkt meer dan tien keer zo hoog zijn dan we gewend waren, is het aandeel van de prijs van gas en energie zo groot geworden dat dat het grootste onderdeel van de rekening geworden is.”

Waarom blijven de prijzen maar stijgen? En wanneer komt daar een keer een eind aan?  

“Op dit moment stroomt er via Nordstream 1 nog maar 20% van de maximale capaciteit naar Europa”, aldus Marsman. “Bedrijven die het Russische gas zouden moeten krijgen, moeten dat gas nu elders inkopen, bijvoorbeeld op de Nederlandse Title Transfer Facility (TTF), de belangrijkste gasmarkt in Noordwest-Europa. Veel partijen proberen hun voorraden nu zo veel mogelijk aan te vullen, omdat ze bang zijn dat er de komende winter niet genoeg gas is om aan de vraag in Europa te voldoen. Dat zorgt ervoor dat de prijzen blijven oplopen.”

Volgens Marsman is het einde van de prijsstijgingen nog niet in zicht. Hij durft niet te voorspellen hoe duur het gas kan worden. “We zitten momenteel in een situatie die zich nooit eerder heeft voorgedaan, dat maakt de markt onzeker. En hoe meer onzekerheid, hoe onvoorspelbaarder de prijzen zijn en hoe meer de prijzen fluctueren.” Als Rusland Nordstream 1 weer volledig zou openen, zullen de prijzen op korte termijn hard dalen. Het tegenstrijdige is alleen dat Noordwest-Europa juist van dat Russische gas af wil. Op korte termijn is alleen het Russische gas nodig om het voor iedereen betaalbaarder te maken.

Kunnen we geen alternatieven gebruiken? Meer LNG-gas inkopen of de productie opvoeren in de kerncentrales en steenkolencentrales bijvoorbeeld?

Marsman denkt niet dat de inkoop van LNG, vloeibaar gas, de zaligmakende oplossing is: “LNG is duur, omdat we moeten concurreren met andere landen, zoals in Azië, waar ze meer voor gas betalen dan wij in Noordwest-Europa gewend zijn. En de LNG-capaciteit is maar beperkt, het kan het gas uit Rusland niet volledig vervangen.”

De huidige droogte helpt niet mee. Het water in de rivieren staat zo laag, dat schepen niet meer volledig beladen kunnen worden. Dat betekent dat er minder toevoer van kolen naar de Duitse centrales is.

Ook de Franse kerncentrales hebben last van het zomerse weer. Warmer rivierwater zorgt ervoor dat de kerncentrales problemen hebben met hun koeling en daardoor minder elektriciteit produceren. Dat moet weer opgevangen worden met gasgestookte centrales, wat weer invloed heeft op de prijzen die op de gasmarkt moeten worden betaald.

Als de inkoopprijzen voor gas blijven stijgen, dan gaan we dat toch ook in onze rekening merken?

Kroon: “We maken ons al maanden ongerust over de gevolgen van de stijgende energieprijzen. Onze verwachting is dat een derde van alle huishoudens in Nederland in financiële problemen komt. Niet alleen door de gestegen energieprijzen, maar ook door de algemene inflatie en de stijging van levensonderhoud op alle vlakken. We zien dat veertig procent van onze klanten maandelijks een te laag bedrag betaalt. Het gaat meestal om enkele tientjes maar soms om honderden euro’s.” Een modelcontract van een gemiddeld gezin lag normaal gesproken rond de 2000 euro per jaar, en nu, in de gascrisis, kan dat oplopen tot wel 5000 euro. Kroon ziet dat niet alleen de laagste inkomens in de problemen raken. “Dit worden ook zware tijden voor de middeninkomens.”

Om de klap van de jaarlijkse eindafrekening op te vangen adviseert Vattenfall haar klanten om het maandbedrag goed in de gaten te houden en tijdig aan te passen. Maar lang niet iedereen is daartoe in staat. “Als klanten in de problemen komen, kan de gemeente met bijzondere bijstand en via vroegsignalering hulp bieden. Zelf hebben we een noodfonds voor energiehulp geopend en we werken samen met onder andere Geldfit.nl, de FIXbrigade, SchuldenlabNL en de Nederlandse Schuldhulproute”, aldus Kroon.

Met de winter voor de deur gaat het gasverbruik fors toenemen. We doen tenslotte allemaal de verwarming weer aan. Wat kunnen we doen om de rekening in toom te houden?

We moeten minder gas verbruiken, maar ook besparen op elektriciteit. Een groot deel van de elektriciteit wordt in Nederland namelijk nog met gas opgewekt. Wat Kroon betreft mag de politiek haar stem nog wat luider laten horen als het gaat over de noodzaak om energie te besparen. Een lagere vraag leidt tenslotte tot een mogelijke prijsdaling en in elk geval niet tot een verdere stijging van de energieprijzen. “De oproep van Vattenfall is om waar mogelijk thuis de verwarming in de winter een paar graden lager te zetten, bijvoorbeeld op 19 graden Celsius. Zelf hebben we afgesproken de kachel in onze kantoren niet hoger te zetten dan 16 graden om ook op die manier onze bijdrage te leveren.”

Foto: Vattenfall/Andy Tan