Wind op zee blijft grote rol spelen in energietransitie

Jonas, we lezen in de kranten dat de ontwikkeling van windparken op zee niet makkelijk is. Er zijn projecten in de ijskast gezet of gestopt, of er wordt met moeite een investeringsbeslissing genomen. Kun je uitleggen wat er aan de hand is? 
“In de Europese Unie, maar ook in de rest van de wereld, zijn stevige ambities neergelegd op het gebied van vergroening van energie. Per jaar moet er in de EU ongeveer 30 GW aan windenergie bijkomen om de doelstellingen van 2030 te halen. Offshore wind speelt daarbij een grote rol en de vraag naar windturbines en de turbineonderdelen neemt enorm toe. Hetzelfde geldt voor de hijskranen, de schepen die de turbineonderdelen moeten vervoeren of de kabels die de elektriciteit moeten transporteren. Voor de windturbines zijn er in Europa bijvoorbeeld maar twee of drie grote spelers die aan die vraag kunnen voldoen. Dan is er nog een tekort aan personeel en door de onrustige geopolitieke situatie zijn de prijzen voor grondstoffen en transport met name in 2023 gestegen.  
Vergeet ook de technologische vooruitgang niet. De turbines worden steeds groter waardoor de leveranciers constant moeten blijven investeren in nieuwe technologieën. Ze krijgen op die manier geen tijd om hun investeringen terug te verdienen: ze maken te weinig winst en moeten veel risico’s nemen. Sinds kort zien we een breuk in deze trend, meer betrokken partijen uit de gehele waardeketen geven aan dat de technologie zich moet stabiliseren.  
Daarnaast is het afgelopen jaar de rente op leningen gestegen, dus ontwikkelaars zijn gaan twijfelen of ze wel door moeten gaan met het bouwen van offshore windparken. In Amerika heeft eind vorig jaar een aantal ontwikkelaars de bouw van hun windpark al afgezegd. 
Er is dus niet één oorzaak te noemen, maar er zijn veel ongunstige ontwikkelingen die samenkomen. Versimpeld zou je kunnen zeggen dat de kosten en de risico’s om windparken op zee te bouwen gestegen zijn.”  

Jonas van Mansfeld

Dus aan de ene kant is de hele industrie onder druk komen te staan en aan de andere kant zie je verschillen in hoe succesvol de bouw van offshore wind in een land is. Waar ligt dat aan?   
“Dat heeft voor een groot deel te maken met de verschillen in de manier waarop we in de verschillende landen omgaan met wind op zee. In bijvoorbeeld Nederland wordt de bouw van een windpark niet gegund aan de ontwikkelaar met de laagste prijs, maar aan degene met het beste plan. Hier kijken we bijvoorbeeld ook naar systeemintegratie en de ecologische gevolgen. Bovendien betaalt de Nederlandse overheid de aansluiting van het offshore windpark aan het elektriciteitsnet, zodat de elektriciteit van de windturbines aan land kan komen. In de nieuwste tenders vraagt de overheid zelfs een financiële bijdrage van de ontwikkelaar. In bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk moeten ontwikkelaars de netwerkaansluiting zelf betalen, waardoor die projecten een stuk duurder worden en de businesscases er anders uit komen te zien. In het Verenigd Koninkrijk werken ze met een systeem dat Contract for Difference (CFD) heet. Dat is eigenlijk een soort vaste prijsgarantie waarbij de overheid zegt: wij kopen van jou tegen een vaste prijs alle elektriciteit die je in de toekomst met dit windpark opwekt en die elektriciteit verkopen wij weer aan de markt. Als je zo’n vergoedingssysteem hebt en daarna stijgen de kosten of is er onzekerheid in de toeleveringsketen, dan is zo’n project financieel niet meer haalbaar. Na doorgevoerde wijzigingen in het CFD-niveau door de Engelse overheid hebben we er nu voor kunnen zorgen dat het park in Engeland wel gebouwd gaat worden.” 
 
Maar windturbines leveren misschien wel 25 jaar energie. Verdient Vattenfall de gemaakte kosten dan niet altijd terug? 
“Elke nieuwe businesscase kent onzekerheden – omdat je uitgaat van bepaalde veronderstellingen – maar het is de taak van ons om die onzekerheden en het project te beheersen, zodat het rendement uitkomt op of rond de eis. Als je kijkt naar de kosten van een windpark zijn de investeringskosten de hoogste kosten. Als je uitgaat van de kosten per megawattuur vertaald naar vandaag (de levelized cost of energy of LCOE) zijn deze investeringskosten binnen de sector circa 60 tot 80% van elke euro. Daar komen ook nog andere kosten bij, voor het onderhoud van het park bijvoorbeeld, of de kosten die we maken om de elektriciteit over het net te transporteren. Vandaar dat je vooraf natuurlijk voldoende zekerheid wilt als je een robuuste investering doet. Uiteindelijk is ondernemen ook beheersbaar risico nemen, zoals we bij Hollandse Kust Zuid deden, ’s werelds eerste subsidievrije windpark. Maar er is ergens een grens.” 
 
Hoe kijk jij naar de toekomst van offshore windparken?  
“We moeten er met z’n allen voor zorgen dat we de onzekerheden ofwel risico’s in de waardeketen zien te beheersen. Dus daar zijn rollen voor ons als energieleverancier, voor de Europese Unie, voor de overheid en voor de ontwikkelaars. Want voor de lange termijn geloven we nog altijd dat de markt voor windparken op zee er goed uitziet. De vraag naar elektriciteit en waterstof neemt de komende jaren fors toe. We gaan van het gas af, gaan elektrisch rijden en ook de industrie zal steeds verder elektrificeren. Windparken blijven dan ook een belangrijk onderdeel van ons streven naar fossiele vrijheid.”   

Foto boven artikel: Installatie van windturbines in windpark Hollandse Kust Zuid. Foto: Charles Walker