Meer onderzoek naar bruinvis bij windparken Noordzee
Het wordt steeds drukker op de Noordzee en ook onder water zijn daarvan de gevolgen te merken. Visserij, scheepvaart en ook windparken maken allemaal geluid. Vooral bruinvissen hebben een uiterst gevoelig gehoor en kunnen daar last van hebben. Stichting SOS Dolfijn pleit daarom voor meer onderzoek naar de gevolgen van onderwatergeluid voor de bruinvispopulatie.
Voorzichtig loopt Mariëlle door het water van het opvangcentrum van Stichting SOS Dolfijn. In haar armen ligt Tess, een bruinvis die vorig jaar aanspoelde op het strand van Texel (zie foto). Het dier was zo verzwakt dat het zelf niet meer kon zwemmen, maar om te overleven moet het boven water ademhalen. Daarom ondersteunden vrijwilligers van de stichting het dier. In ploegendiensten liepen ze soms dagen achtereen rondjes in het opvangbassin van de stichting tot het diertje weer sterk genoeg was om zelf boven het water naar adem te happen. In 2024 zijn onder andere bruinvissen Tess, Iza en Martin teruggebracht naar zee.
Verzorgster Mariëlla met bruinvis Tess - Foto: SOS Dolfijn
Opvang gestrande dieren
In de Noordzee leven diverse walvisachtigen zoals bruinvissen, bultruggen, tuimelaar- en witsnuitdolfijnen. Stichting SOS Dolfijn biedt hulp als deze dieren levend op de Nederlandse kust terechtkomen of dreigen te stranden. In Noordwest-Europa is de stichting het enige rehabilitatiecentrum voor walvisachtigen en biedt ook opvang aan gestrande dieren in de buurlanden Frankrijk, Duitsland en België. Naast advies en hulpverlening richt de stichting zich op natuurbescherming door middel van onderzoek, educatie en maatschappelijke actie.
“In de afgelopen 5 jaar hebben we gemiddeld 24 meldingen per jaar van aangespoelde nog levende bruinvissen op het strand gehad en onlangs hebben we nog een bultrug van een zandplaat in de Wadden moeten helpen”, vertelt Annemarie van den Berg, directeur van SOS Dolfijn. In de opvang in Anna Paulowna in Noord-Holland worden de dieren verzorgd. Opgeknapte dieren worden daarna weer uitgezet.
Populatie neemt toe
Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw nam het aantal bruinvissen in de Noordzee sterk af, maar in de jaren negentig nam de populatie weer toe.* “Die trend willen we natuurlijk graag vasthouden en ondersteunen”, zegt Audrey van Mastrigt, permit manager bij Vattenfall, die betrokken is bij zowel het al gebouwde offshore windpark Hollandse Kust Zuid (HKZ) als het nog te bouwen offshore windpark Zeevonk. Zij was aanwezig bij een onderzoeksdag die Stichting SOS Dolfijn organiseerde voor verschillende partijen en was gelijk enthousiast over het werk dat ze deden.
Vattenfall doet zelf al onderzoek naar de effecten van onderwatergeluid voor het leven van de bruinvissen tijdens de bouw van windparken op zee, als de windmolens draaien en in de toekomst ook tijdens het ontmantelen van windmolens en probeert met diverse maatregelen de impact te beperken. Ze meten de effecten onder andere met behulp van DEPONS (zie kader DEPONS-project).
Ella wordt uitgezet in de Noordzee - Foto: SOS Dolfijn
Preventieve maatregelen
“We weten dat vooral de bruinvissen, die sterk afhankelijk zijn van hun gevoelige gehoor, last zouden kunnen hebben van het geluid dat vrijkomt bij het plaatsen van de monopiles, de pilaren waar de windmolens op rusten”, vervolgt Audrey. ‘Bij de bouw van HKZ werden verschillende maatregelen toegepast om te zorgen dat bruinvissen uit de buurt blijven van het heien. Een soft start bouwt de energie die vrijkomt bij het heien langzaam op en een acoustic deterrent device is een afschrikmiddel dat geluid afgeeft op een bepaalde frequentie waarvoor de bruinvis gevoelig is. Ook nemen we maatregelen die het geluid verminderen, zoals een dubbel bubbelscherm. Zo zorgen we ervoor dat het onderwatergeluid binnen de toegestane geluidsnorm blijft.” Om er zeker van te zijn dat tijdens de bouw de regels niet overtreden worden, wordt het geluid tijdens het heien voortdurend gemeten. “Die rapporten moeten we ook overleggen aan de overheid”, vertelt Audrey.
Voor het nog te bouwen windpark Zeevonk onderzoekt Vattenfall nog aanvullende geluiddempingssystemen die samen met het grote bubbelscherm kunnen worden toegepast.
Meer onderzoek
Stichting SOS Dolfijn doet zelf al vijftien jaar onderzoek naar het gehoor van elke bruinvis die ze opvangen en meet voor welke frequenties de bruinvis gevoelig is. De stichting zou heel graag zien dat er nog meer onderzoek gedaan wordt naar de populatie bruinvissen in de Noordzee. “Met onze opvang bieden wij de gestrande bruinvissen een nieuwe kans, maar we kunnen niet de hele populatie redden. Daar is veel onderzoek voor nodig en dat kost geld”, vertelt Annemarie.
Bij bruinvis Sven wordt een gehooronderzoek afgenomen - Foto: SOS Dolfijn
Audrey lijkt dat ook een goed idee: “Met collega’s bij Vattenfall ben ik nog in gesprek om te kijken of we naast een donatie voor de opvang van gestrande bruinvissen ook eventueel nog een bijdrage kunnen leveren aan meer onderzoek naar de bruinvispopulatie. Duurzame energieopwekking is noodzakelijk, maar we willen natuurlijk niet dat dat ten koste gaat van de bruinvis.”
* Bruinvis in de Noordzee, 1991 - 2022 | Compendium voor de Leefomgeving
DEPONS-project
Het DEPONS-project (Disturbance Effects on harbour Porpoise in the North Sea) ontwikkelde een model om de impact van heigeluid van offshore windparken op bruinvissen in de Noordzee te voorspellen. ** De Aarhus University (Denemarken) onderzocht, geïnitieerd en onder andere ondersteund door Vattenfall, met het DEPONS-model de bruinvispopulatie in de Noordzee. Een van de uitkomsten van het onderzoek was dat, ervan uitgaande dat geluid de bewegingen van bruinvissen beïnvloedde, de bruinvispopulatie in de Noordzee niet werd beïnvloed door de bouw van 65 windmolenparken, zoals vereist is om de EU-doelstelling voor hernieuwbare energie te halen.***
Bekijk ook
Dansende schuimstaven wijzen vissen de veiligste weg
Het is al lang een uitdaging om te zorgen dat vissen veilig langs een waterkrachtcentrale kunnen komen. Vattenfall test nu samen met Cellufy een oplossing waarbij dansende staven van waterbe...
Waarom offshore windparken aantrekkelijk zijn voor leven in zee
Nu de wereld afstapt van fossiele brandstoffen om klimaatverandering tegen te gaan is het cruciaal om de productie van fossielvrije elektriciteit snel te verhogen en tegelijkertijd schade aa...
Microgrid laat paradijselijk eiland loskomen van vasteland
Arholma is een van de mooiste eilanden in de archipel van Stockholm. Met zonnepanelen en batterijen heeft Vattenfall een slim microgrid ontworpen waarmee Arholma soepel van het elektriciteit...