Vattenfall Rewind op Dutch Design Week 2025: turbineonderdelen krijgen tweede leven

Nu wereldwijd duizenden windturbines het einde van hun levensduur naderen, is de vraag niet alleen hoe ze kunnen worden gerecycled, maar ook hoe hun verborgen potentieel kan worden benut. Meer dan 90 procent van de materialen van een windturbine, zoals staal, koper en elektronica, wordt al hergebruikt of gerecycled. De echte uitdaging ligt bij de overige onderdelen, vooral complexe componenten en composietmaterialen die niet in traditionele recyclingstromen passen.

Windturbineonderdelen zijn gebouwd voor extreme omstandigheden en kunnen vaak nog jarenlang meegaan in minder veeleisende omstandigheden. Maar hoe vinden we slimme en zinvolle manieren om deze materialen een tweede leven te geven? De oplossing ligt in design met het oog op hergebruik: in plaats van afgedankte turbines als afval te beschouwen, moeten we hun onderdelen zien als een goudmijn aan grondstoffen. 

De kunst van hergebruik 

"Duurzaamheid gaat niet alleen over het opwekken van fossielvrije elektriciteit, maar ook over wat er daarna gebeurt", zegt Thomas Hjort, Head of Innovation Offshore Wind bij Vattenfall. "Een tandwielkast die bijvoorbeeld jarenlang de stormen op de Noordzee heeft doorstaan, is sterk genoeg voor een tweede leven in een minder veeleisende omgeving. Door prioriteit te geven aan het gebruik van bestaande onderdelen, kunnen ontwerpers, ontwikkelaars en ingenieurs de kloof tussen het ideale en het beschikbare overbruggen en vaak slimmere, betaalbaardere en duurzamere oplossingen vinden dan wanneer ze vanaf nul zouden beginnen.”  

Vattenfalls Rewind-platform bouwt voort op een idee dat vorig jaar voor het eerst werd gepresenteerd, toen Vattenfall en zijn partners de bezoekers van de Dutch Design Week (DDW) in Eindhoven verrasten door de glasvezel nacelle – het hart van de turbine – te transformeren tot een stijlvol tiny house van tien meter lang dat voldeed aan de Nederlandse normen voor tiny houses. Dit was een aansprekend voorbeeld van hoe waardevol de samenwerking met de ontwerpgemeenschap is en liet zien dat hergebruik niet alleen praktisch is, maar ook visueel opvallend kan zijn. Het bewijst dat hergebruik niet alleen een ecologische plicht is, maar ook een bron van creativiteit en inspiratie.  

Afgedankte windturbinebladen worden gecombineerd met natuurlijke materialen om hybride kustbarrières te vormen die de waterstroom vertragen en sediment vasthouden. Door AI gegenereerde illustratie.

Verbindingen leggen 

In de haven van Lelystad heeft Vattenfall met succes getest wat de mogelijkheden zijn voor hergebruik van turbinebladen als drijvende ondersteuning voor landontwikkeling en drijvende woningen. Dit idee werd gekoppeld aan het R&D-team van Vattenfall dat werkte aan een concept voor de ontwikkeling van drijvende habitats in Zweden. Als onderdeel van zijn biodiversiteitsprogramma in waterkrachtcentrales ontwerpt en implementeert Vattenfall oplossingen om de biodiversiteit in geschikte omstandigheden te verbeteren.

In rivieren met waterkrachtdammen kunnen drijvende eilanden zich aanpassen aan de schommelende waterstanden en een stabiel platform bieden voor flora en fauna om zich te voor te planten en te bloeien. Omdat turbinebladen worden gemaakt met behulp van vergelijkbare technologie als in de scheepsbouw en vijftig jaar of langer meegaan in relatief rustige wateromgevingen, kunnen deze bladen, wanneer ze niet meer worden gebruikt in een windpark, worden hergebruikt bij waterkrachtcentrales om drijvende eilanden te vormen die nieuwe habitats creëren. 

'Fast food'-bestelmenu 

De volgende stap in de circulaire beweging is onderzoek doen naar het potentieel van afgedankte turbineonderdelen: een enkele nacelle bevat meer dan 10.000 technische componenten. Door buiten de gepaande paden te denken en experts op het gebied van design, technologie en verschillende sectoren samen te brengen, kunnen onverwachte waarde en toepassingen voor deze onderdelen worden gevonden, waardoor ze een doel krijgen dat veel verder gaat dan waarvoor ze oorspronkelijk bedoeld waren.  

"Als je eenmaal ziet wat er mogelijk is, verandert dat definitief je kijk op oude onderdelen. De vervolgstap van hergebruik van materialen naar een nieuw doel voor complete onderdelen is precies het effect dat Vattenfall hoopte te bereiken met de bouw van het tiny house", zegt Thomas Hjort.  

Op DDW 2025 demonstreerde Vattenfall deze volgende stap met de lancering van 'Rewind': een digitaal platform dat het hergebruik van turbineonderdelen gemakkelijker en toegankelijker maakt. Zie het als een digitaal magazijn voor turbineonderdelen, uitgerust met een gebruiksvriendelijke touchscreeninterface, vergelijkbaar met die in fastfoodrestaurants. Bouwers, ontwikkelaars en innovators kunnen eenvoudig beschikbare onderdelen bekijken, specificaties controleren en creatieve ideeën voor nieuwe toepassingen delen. Een AI-gestuurde chatbot die gebruikmaakt van eerdere tentoonstellingsdata, onderzoek en details van componenten, begeleidt gebruikers via meerkeuzevragen door het ideevormingsproces. Dankzij AI kunnen gebruikers hun concepten visualiseren en downloaden voordat ze die tot leven brengen. Door verschillende onderdelen op een speelse manier als 'legoblokjes' te combineren, genereert de tool honderden ideeën voor hergebruik in de windsector en daarbuiten.  

"Door een catalogus van gebruikte onderdelen op te zetten waarin de buitenwereld kan 'shoppen' voor onderdelen die gemaakt zijn om lang mee te gaan in zware omstandigheden, willen we vooral een ander perspectief stimuleren waarbij ontwikkelaars en ontwerpers werken met wat al beschikbaar is, in plaats van steeds weer op zoek te zijn naar de perfecte nieuwe oplossing", legt Thomas Hjort uit. 

Van irrigatiearm tot laadstation  

Worden turbinebladen binnenkort hergebruikt als irrigatiesystemen? Door AI gegenereerde illustratie.

Dit zijn slechts enkele van de creatieve toepassingen waarin het Rewind-platform gebruikers helpt om turbineonderdelen opnieuw te bekijken en nieuwe mogelijkheden te creëren om de grenzen van circulariteit te verleggen in verschillende sectoren:  

Landbouw: tandwielkasten, gieraandrijvingen, koelsystemen, leidingen en pompen kunnen worden hergebruikt in robuuste irrigatiesystemen voor regio's met waterschaarste. Rotorbladen worden irrigatiearmen, terwijl turbinekoelsystemen zorgen voor een betrouwbare waterdistributie. 

E-mobility: windturbinegondels bevatten geavanceerde elektronica en onderdelen zoals schakelaars, generatoren en omvormers die kunnen worden hergebruikt om betaalbare oplaadstations voor elektrische voertuigen te bouwen. De gondelkap kan dienen als behuizing van het station. Oplaadstations voor elektrische voertuigen helpen energie te leveren wanneer dat nodig is en ondersteunen slimmere laad- en netwerkoplossingen. 

Bouw: de sterke, lichtgewicht composietpanelen van turbinegondels zijn zeer geschikt voor bushokjes, parkeergarages, geluidsschermen, infokiosken of festivalpaviljoens, waardoor moeilijk te recyclen materialen een tweede leven krijgen. 

Het net opnieuw laden 

Door de afzonderlijke onderdelen van een turbine uit elkaar te halen en tentoon te stellen, heeft het Rewind-initiatief laten zien hoe deze krachtige onderdelen een essentiële rol kunnen spelen bij het versterken en updaten van stroomdistributienetwerken. Nu de samenleving steeds meer geëlektrificeerd raakt, bieden deze hergebruikte materialen slimme oplossingen om elektriciteitsnetten te helpen gelijke tred te houden met de groeiende energiebehoefte. 

Thomas Hjort zegt: "Dit is vooral interessant vanwege de actualiteit en de aanzienlijke overlap van belangrijke onderdelen zoals kabels, hoogspanningsschakelaars, klimaatbeheersystemen en bewakingsapparatuur, die essentieel zijn voor zowel windturbines als moderne elektriciteitsnetten. Samen met netbeheerders ziet Vattenfall een groot potentieel en financiële waarde in het benutten van deze gedeelde componenten om de infrastructuur die nodig is voor een meer geëlektrificeerde toekomst te ondersteunen en te upgraden." 

Geen modewoord, maar een mentaliteit 

Het vooropstellen van circulariteit biedt zowel milieutechnische als economische voordelen. Door slimme waardeketens rond hergebruikte materialen op te bouwen, kunnen bedrijven hun ecologische verantwoordelijkheid nemen en tegelijkertijd financiële winst behalen. Door onderdelen te ontwerpen die tientallen jaren meegaan en te plannen voor hun toekomstige re-integratie in de toeleveringsketen, kan duurzame waarde en efficiënt beheer van hulpbronnen worden gewaarborgd.  

"Hoe meer mensen bijdragen, hoe innovatiever en impactvoller de oplossingen worden. Circulariteit moet geen modewoord zijn, maar een mentaliteit", benadrukt Thomas Hjort. "Vattenfall is misschien niet de enige drijvende kracht achter alle latere toepassingen van turbineonderdelen, maar we willen wel het denkproces op gang brengen, helpen bij het realiseren van de eerste proofs of concept en de volgende stap in circulariteit stimuleren. Wanneer waardeketens voor hergebruik worden gecombineerd met winstgevende bedrijfsmodellen, versterken circulariteit en goed zakendoen elkaar en worden ze het nieuwe normaal. Verantwoordelijkheid nemen voor onze assets nadat ze het einde van hun levensduur hebben bereikt, hoort bij werken aan fossiele vrijheid."  

Hoofdafbeelding: batterijdetail. Foto: Nick Bookelaar