Nieuwe landmarks in Amsterdam zijn koploper in duurzame warmte

Tijdens Provada, de grootste vastgoedbeurs van Nederland die dit jaar van 4 tot 6 juni plaatsvindt in de RAI Amsterdam, staan thema's zoals duurzaamheid en de energietransitie nadrukkelijk op het programma. In de beursstands, debatten en workshops laat de vastgoedbranche zien hoe er gewerkt wordt aan de aardgasvrije en klimaatneutrale woningen van nu en straks. Bovendien presenteren toonaangevende partijen de innovatieve projecten die het verschil maken. Stadsverwarming speelt hierin een sleutelrol, bewijzen de Pontsteiger, Community Campus Amsterdam en Ricardo Residences.

Pontsteiger: icoon aan het IJ

Aan de rand van het IJ, in de klimaatneutrale wijk Houthaven, torent de bijzondere gevel van het 90 meter hoge Pontsteigergebouw boven de stad uit. Het gebouw, dat in 2018 is opgeleverd, huisvest 365 koop- en huurappartementen. ‘Westpoort Warmte levert hier zowel warmte afkomstig van de afvalenergiecentrale AEB Amsterdam als koude afkomstig uit het IJ’, vertelt Martin Buijck, operationeel directeur bij Westpoort Warmte. Dit samenwerkingsverband tussen AEB Amsterdam en Vattenfall gebruikt de restwarmte van de afvalenergiecentrale voor het verwarmen van woningen en kantoorruimten in Amsterdam-Noord en -West. De lokale CO2-reductie kwam vorig jaar uit op 58 procent in vergelijking met gasgestookte cv-ketels.

De Houthaven wordt volledig aangesloten op het warmtenet, vertelt Buijck. ‘In 2022 zal het gebied zijn voltooid met in totaal zo’n 2.700 woningen. De ontwikkelaars wilden graag zo veel mogelijk klimaatneutraal bouwen. Aangezien 70 procent van de energievraag van deze wijk warmte- en koudegerelateerd is, betekende de keuze voor stadswarmte en -koude een enorme stap vooruit qua duurzaamheid.’

Community Campus Amsterdam: duurzame huisvesting voor studenten en starters

Amstel III, een gebied tussen het Amsterdams Medisch Centrum (AMC) en de Johan Cruijff ArenA in Amsterdam-Zuidoost, transformeert de komende jaren tot een stadswijk met alle openbare voorzieningen, infrastructuur en recreatiemogelijkheden die daarbij horen. Op dit moment wordt er druk gewerkt aan onder andere de Community Campus Amsterdam (ook wel bekend onder de naam OurDomain Amsterdam South East). Na oplevering in 2020 zullen hier ruim 1.550 woningen staan. Voor studenten komen 1.000 kamers beschikbaar. Wanneer zij afstuderen en aan het werk gaan, kunnen zij doorstromen naar een van de circa 600 goedkope vrijesectorwoningen. Op deze manier biedt de Community Campus een duurzaam concept waarbij Amsterdammers in de regio kunnen blijven wonen.

Voor het realiseren van een aardgasvrije warmtevoorziening onderzocht projectontwikkelaar Blauwhoed een warmte- en koudeopslagsysteem (WKO) en stadswarmte. Vanwege de betrouwbaarheid en duurzaamheid koos de ontwikkelaar uiteindelijk voor een aansluiting op het warmtenet van Vattenfall in Amsterdam-Zuid en -Zuidoost. Anders dan het net van Westpoort Warmte wordt dit warmtenet gevoed door restwarmte van hoge temperatuur uit de elektriciteitscentrale in Diemen.

In Amstel III vormen datacenters bovendien een toekomstige, duurzame bron voor het warmtenet. Het koppelen van deze nieuwe bronnen is geen kant-en-klaar proces. ‘Restwarmte uit datacenters is van een lage temperatuur, doorgaans dertig graden’, legt Raymond van Bulderen, Business Manager bij Vattenfall Warmte, uit. ‘Dit moeten we opwaarderen tot minimaal 65 graden, de eis voor tapwater. Je kunt dit in de woning zelf doen, dus bij de afleverset, onder in het gebouw of dichter bij de bron. Op basis van interne en externe onderzoeken hebben we vastgesteld dat energetisch en financieel de meest gunstige manier dicht bij de bron is.’ Naar verwachting wordt een deel van het warmtenet in Amsterdam-Zuidoost vanaf 2021 gevoed met warmte uit datacenters.

Ricardo Residences: aardgasvrije transformatie

Het Schinkelkwartier in Amsterdam-West is een van de wijken die de komende jaren worden herontwikkeld met oog voor betaalbare en duurzame woningen. De transformatie van het oude IBM-kantoor tot 365 vrijesectorwoningen, die straks onder de noemer Ricardo Residences op de markt komen, vormt hiervan de aftrap.

Omdat de locatie buiten het bestaande leveringsgebied van Westpoort Warmte valt, wordt over een lengte van zo’n anderhalve kilometer een nieuwe transportbuis aangelegd. ‘Hoewel de plannen voor het gebied nog niet zo concreet zijn, willen we toch voorsorteren op de toekomst’, vertelt Niels Rienstra, projectontwikkelaar bij Vattenfall. ‘Ook voor dit gebied en de toekomstige bewoners willen we een duurzame warmtevoorziening beschikbaar stellen.’

Als projectleider warmte bij AEB Amsterdam is Jannis van Zanten nauw betrokken bij de uitbreiding van het warmtenet in Amsterdam-Noord en -Oost. ‘Om ervoor te zorgen dat Amsterdam in 2040 van het gas af is, pakken we de uitbreiding van het warmtenet strategisch aan. Dit betekent dat we kijken hoe we met een bepaalde uitbreiding in de toekomst meerdere gebieden kunnen ontsluiten.’ Hij wijst erop dat zich rond het Schinkelkwartier, in het gebied nabij de A4, een intensief gebruikt kantorenterrein bevindt. ‘Daarom zorgen we ervoor dat de transportbuizen die we aanleggen een slag groter zijn, zodat we hier op een later moment makkelijk nieuwe gebruikers aan kunnen koppelen.’ Door nu al leidingen aan te leggen in gebieden waar mogelijk op een later moment nieuwbouw gaat plaatsvinden, zorgt Westpoort Warmte er bovendien voor dat stadswarmte een aantrekkelijk alternatief is voor WKO.

Vanwege de midden- en hoge temperaturen is stadswarmte voor bestaande bouw vaak een uitkomst. Een WKO met warmtepompen vereist vanwege de lagere temperaturen een zeer goede isolatie. Ook nemen de installaties en boilers veel ruimte in beslag. Rienstra: ‘Stadswarmte is dan ook een relatief makkelijke en betrouwbare warmtevoorziening waar projectontwikkelaars zowel in nieuwbouw als bestaande bouw mee uit de voeten kunnen.’

Ook op het vlak van duurzaamheid biedt stadswarmte veel voordelen. Van Zanten: ‘Het net van Westpoort Warmte levert gemiddeld 70 procent CO₂-reductie ten opzichte van verwarming met gasgestookte cv-ketels. In 2040 willen we 100 procent duurzaamheid hebben bereikt.’ Daarvoor is het belangrijk dat continu nieuwe, duurzame bronnen aan het net worden toegevoegd. Zo opent in de zomer van 2020 een biomassacentrale nabij de AEB, die met 30 megawatt zo’n 30.000 woningen van warmte kan voorzien. ‘Op korte termijn hebben we biomassa nodig om geen fossiele brandstoffen meer te verbranden’, legt Van Zanten uit. ‘Andere bronnen zoals geothermie kosten namelijk veel meer tijd, daarom is biomassa nodig om nu al de basislast verder te verduurzamen.’ Westpoort Warmte is ook in gesprek met datacenters en bedrijven die restwarmte kunnen leveren. De gemeente Amsterdam heeft de ambitie om in 2040 aardgasvrij te zijn. Grote delen van de stad zullen hiervoor op collectieve netten worden aangesloten. De ruim beschikbare restwarmte uit de stad en regio kan deze groeiende netten straks voeden.

Foto: Het Pontsteigergebouw in de Amsterdamse Houthaven is een van de meest karakteristieke gebouwen met een aansluiting op stadswarmte. Copyright: Vattenfall/Sia Windig