Nationaliseren helpt de energiesector juist niet

Toen de oorlog in Oekraïne het startsein gaf voor pijpleiding-chantage en rare roebeleisen voor Russisch gas, kreeg Nederland er een crisis bij, de energiecrisis. Gevoed door het wantrouwen uit de andere crises en de behoefte om grip te krijgen op een situatie buiten ieders controle moest energie vooral dichtbij en 'alleen van onszelf' zijn, want 'een genationaliseerd energiebedrijf is beter', aldus SP-leider Lilian Marijnissen in het AD van 12 oktober. Maar wordt het dan echt beter, en goedkoper?

Drie dingen kunnen de energieprijzen doen dalen. Eerst moet er rust op de energiemarkt komen. Maar zolang er op 2.000 kilometer van ons een oorlog woedt en het telkens de vraag is of en hoeveel gas er naar ons toe komt is dat een illusie. De inkoopprijzen van gas liggen nog altijd vijf keer hoger dan een dik jaar geleden, ondanks de recente daling. En zo lang de aanvoer van gas letterlijk en figuurlijk onder vuur ligt blijven ook de prijzen hoog.

Ten tweede: energie besparen. De laatste jaren zijn we met energie omgegaan alsof het niet op kon. Gelukkig kijken veel huishoudens en bedrijven nu hoe ze hun energierekening kunnen verlagen: het gasverbruik daalt. Om nog minder afhankelijk te worden van gas, hebben we meer elektriciteit nodig.

Daarom moeten we er, ten derde, voor zorgen dat we minder afhankelijk worden van energie uit het buitenland. Met eigen productie in eigen land. En dan niet met fossiele brandstoffen, maar gelijk écht duurzaam. Om zo ook die andere crisis, van het klimaat, aan te pakken. In duurzame opwek in Nederland wordt gelukkig fors geïnvesteerd. Want let wel: het bouwen van al die windmolens en zonneparken kost heel veel geld. Het subsidievrije windpark Hollandse Kust Zuid alleen al kost zo'n 2 miljard euro. De investeringen in duurzaamheid komen veelal uit het buitenland. Vattenfall, Zweeds energiebedrijf én staatsbedrijf, is één van die investeringspartijen. In 2009 nam het bedrijf Nuon over en betaalde daarvoor 10 miljard euro aan Nederlandse gemeenten en provincies, de toenmalige aandeelhouders.

Marijnissen claimt dat de Zweedse staat binnenloopt op Nederlandse klanten. Het tegendeel is waar: tussen 2009 en 2022 is bovenop het overnamebedrag nóg eens 6,5 miljard euro in de Nederlandse energietransitie gestoken. Dit staat gelijk aan de volledige operationele winst (EBITDA) van Vattenfall in Nederland over diezelfde periode. Van die winst is dus nog geen euro teruggegaan naar Zweden.

Met elke nieuwe windmolen en elk nieuw zonnepaneel wordt Nederland minder afhankelijk van buitenlandse energiebronnen. De Nederlandse regering houdt daarbij de regie over wie wat waar mag bouwen: de regering bepaalt en de energiesector investeert, realiseert en betaalt.

Nationaliseren van de energiesector verandert niks aan de hoge prijzen en het bevordert de energietransitie niet. Waar het wél om gaat is wat we in Nederland samen kunnen doen. Op kleine schaal thuis met onze zonnepanelen en energiebesparing. En op grote schaal met het bouwen van windparken en investeringen in nog meer duurzame bronnen. Zó tackelen we samen de energiecrisis.