Renée Lertzmans lessen in veerkracht in de frontlinie van wereldwijde verandering

“In maart 2020 vulde het zonlicht de kamers van de Zweedse ambassade in Londen, waar een groep professionals zich rond een ontbijttafel had verzameld. Er werd gesproken over het klimaat, de rol van het bedrijfsleven en over wat mensen uit verschillende sectoren – ngo's, de overheid, de private sector, onderzoek, media – bezighoudt. Vattenfall had net een interessant nieuw rapport gepubliceerd over Europese en Britse trends over de wijdverspreide angst en bezorgdheid over het klimaat – en het verlangen naar leiderschap vanuit het bedrijfsleven – naar aanleiding van hun nieuwe langetermijnstrategie en bijbehorende campagne. We voerden diepgaande en oprechte gesprekken met elkaar en met Vattenfall CEO Magnus Hall over visie en leiderschap en maakten een inschatting van de uitdagingen en kansen die ons te wachten staan. Deze gesprekken waren open van aard, want dat is waar de meeste mensen nu behoefte aan hebben: openhartige gesprekken die verandering stimuleren, faciliteren en ons verbinden in onze gezamenlijke existentiële bedreigingen en toekomst.

Niemand van ons kon zich voorstellen wat er in de daaropvolgende dagen, weken en maanden zou volgen en op welke manier onze wereld zo drastisch zou veranderen. Juist in deze tijden kunnen we sneller de neiging hebben om anderen de schuld te geven, en zo uiting te geven aan onze angsten en problemen. Om de woede, frustratie en het verdriet dat gepaard gaat met een wereldwijde crisis als een pandemie, rassenongelijkheid, welvaartsverschillen, economische neergang of klimaatverandering uit te drukken. En toch is dit precies het moment waarop we eerlijke, respectvolle en medelevende gesprekken moeten voeren over wat voor soort mensen we in deze wereld willen zijn en wat voor soort toekomst we samen willen creëren.

Iets dat ik door jaren van psychologische training heb geleerd, is dat verandering, zelfs als we iets nieuws leren, een soort ‘verlies’ met zich meebrengt. Als we leren en groeien, zijn we niet meer de mensen die we ooit waren. Het kan heel moeilijk zijn om onder ogen te zien wat echt is in onze wereld. Dr. Marshall Alcorn noemt dit ‘weerstand tegen leren’ – dat komt voor als onze geest actief nieuwe kennis weigert. Dat kan zich uiten als binair denken, als geweld, als projectie en verwijten. Omdat we ons onbewust vasthouden aan wie en wat we vroeger waren. We zijn bang om los te laten.

Wanneer we het gevoel hebben dat we deel uitmaken van iets veel groters, van een gezamenlijke inspanning om onze wereld positief te veranderen, dán kunnen we de moed en vastberadenheid vinden om onder ogen te zien wat pijnlijk en moeilijk is. We hebben dan toegang tot onze diepere en meer creatieve capaciteiten. Wanneer we leiderschap op het gebied van klimaatverandering tegenkomen in het bedrijfsleven, bij de overheid, bij instellingen en bij individuen, hebben we het gevoel dat we meer kunnen doen om onze wereld te veranderen. Gelukkig weerspiegelen de recente bevindingen in het bijgewerkte zomerrapport van Vattenfall deze veranderingen en trends: ze laten zien hoeveel mensen in staat zijn geweest het hoofd te bieden aan wat er in onze wereld gebeurt en voelen zich aangemoedigd.

Verder blijkt uit onderzoeksresultaten dat er sterke indicatoren zijn voor de steun van klimaatregelen, ook als die gepaard gaan met economische gevolgen. Dit duidt erop dat de mensen zich nu volledig bewust zijn van de connectie tussen onze levensvatbaarheid op de planeet en de manier waarop we zorgen voor de levende systemen waarvan we deel uitmaken. Met andere woorden: klimaatverandering is nu de existentiële dreiging die elke sociale en politieke kwestie met elkaar verbindt waar we vandaag de dag mee te maken hebben.

Paradoxaal genoeg kunnen de constante angst en bezorgdheid om klimaatverandering ten tijde van een wereldwijde verandering ook goed zijn. In tijden van crisis kunnen onze bezorgdheid en zorg voor onze wereld worden wakker geschud. Ik heb de afgelopen maanden gezien hoe bepaalde leiders in staat zijn om problemen als kansen aan te pakken, hoe zij energie krijgen van de collectieve inspanning om het onszelf toe te staan te veranderen in betere, sterkere en meer veerkrachtige mensen. Door uit te zoomen zijn we in staat te kijken met mededogen, zorg en moed: ja, dit is pijnlijk en moeilijk. Maar we hebben complexe, systemische bedreigingen aan de horizon gezien zoals COVID-19 en klimaatverandering. We hebben niet kunnen kiezen hoe deze verandering op ons af kwam, maar we hebben wél een keuze in de manier waarop we hiermee omgaan.

Duidelijkheid, visie en empathie zijn opties die ieder van ons tot zijn of haar beschikking heeft. Een heldere visie en een collectieve stip op de horizon voor een leefbare toekomst maken het mogelijk om nieuwe routes en strategieën te ontwikkelen. Het is onze gedeelde verantwoordelijkheid om leiderschap te tonen; om onze capaciteit, voorstellingsvermogen, visie, persoonlijke investeringen en emotionele energie te activeren en hiermee nieuwe manieren te ontwikkelen voor onze tijd op deze wereld. Manieren die de levende systemen steunen waar we deel van uitmaken.

In deze unieke, donkere, tumultueuze en onzekere tijden, waarin we te maken hebben met volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit, hebben we ook belangrijke kansen. We kunnen leiderschap op het gebied van klimaatverandering, ongelijkheid en inclusie vieren en omarmen. We kunnen leren om onze pijn en angst voor de wereld te zien als signalen van onze zorg en bezorgdheid. En het belangrijkst is dat we deze zorg en bezorgdheid kunnen kanaliseren, op alle mogelijke manieren, want één ding is overduidelijk geworden: we zijn allemaal verbonden met elkaar, en het is aan ons om onze wereld opnieuw uit te vinden, te herwaarderen, te redden en te beschermen.”

Klimaatverandering ook tijdens corona grootste zorg van Nederlanders
Meedoen aan de discussie over klimaatverandering