Net zero - wat betekent dat eigenlijk? Mark Radka van de VN legt het uit

Grote betrokkenheid bij milieuvraagstukken begint vaak dicht bij huis. Voor Mark Radka was een van de bepalende gebeurtenissen uit zijn jeugd de ramp in Love Canal, een buurt vlak bij de Niagara-watervallen in de staat New York, USA. Giftig afval dat daar tientallen jaren op een stortplaats gedumpt werd, begon de gezondheid van de plaatselijke bewoners aan te tasten. De stortplaats was niet ver van waar Radka in de jaren zeventig opgroeide.

"Het was niet veel meer dan een sloot, maar ze vulden het met afval. Toen de sloot zijn capaciteit bereikt had, is die gewoon afgedekt met aarde. Na enige tijd bouwde de stad een school en woningen op het terrein en al snel begonnen er chemicaliën te lekken. Het werd voor mij een zeer zichtbare lokale en nationale milieukwestie. Een voorbeeld van dingen die verkeerd gaan."

Het Love Canal-schandaal en de groeiende algemene belangstelling voor het milieu in het Amerika van de jaren zeventig - met de National Environmental Policy Act, de Clean Water Act en de Clean Air Act - maakten voor Radka de richting van zijn carrière duidelijk. In 1986 begon hij bij de Verenigde Naties, en afgezien van een korte periode eind jaren tachtig en begin jaren negentig toen hij weer naar school ging en werkte voor een milieubedrijf in Washington D.C., is hij er sindsdien altijd gebleven.   

Tegenwoordig is Radka Chief Energy and Climate Branch van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (United Nations Environment Programme, UNEP). Een van de kernpunten van het UNEP is net zero. Twee woorden die centraal stonden, en nog steeds staan, in de discussie over klimaatverandering, maar voor veel mensen onduidelijk blijven.

"Net zero betekent dat de hoeveelheid broeikasgassen die in de atmosfeer terechtkomt niet mag leiden tot een toename van de concentraties ervan. Je wilt dus niet meer uitstoten dan er op natuurlijke wijze verwijderd wordt. Net zero betekent geen nettoverandering in de concentratie van gassen in de atmosfeer. Als er meer in gaat dan eruit komt, gaat de concentratie omhoog. Als er minder in gaat dan eruit gaat, daalt de concentratie. De concentratie van broeikasgassen is belangrijk, omdat die bepaalt hoeveel opwarming er plaatsvindt. Het is in feite het nieuwe evenwicht."

Een deel van de onzekerheid rond de term "net zero" heeft te maken met het taalgebruik. Informeren en communiceren. Radka wil de dingen graag eenvoudig houden.  

"Ik denk dat er een tendens is om taal te gebruiken die verwarrend kan zijn voor niet-specialisten. Je kunt niet verwachten dat iedereen een expert is op het gebied van klimaatverandering. Als je te moeilijke taal gebruikt, toon je geen respect voor je publiek. En dat betekent niet dat je de dingen te simpel voorstelt; het betekent alleen dat je het in woorden moet zeggen die mensen kunnen begrijpen. Bovenal is net zero een manier om de temperaturen te stabiliseren en een proces af te remmen dat alarmerend snel de verkeerde kant op gaat."

"Zolang we broeikasgassen blijven uitstoten, wordt het probleem alleen maar groter. Als je net zero bereikt, stabiliseert de temperatuur zich in theorie. Hopelijk kan het stoppen bij 1,5 graad boven het pre-industriële niveau, de doelstelling in het Akkoord van Parijs, of bij 2 graden. 4 graden is een andere mogelijke uitkomst, maar dan ben je echt op het terrein waar we de hele systeemdynamiek niet begrijpen. Dus net zero bij welke concentratie dan ook staat gelijk aan een temperatuurstijging."

Radka onderstreept het belang van het eerder vroeger dan later bereiken van net zero. De Overeenkomst van Parijs roept de ondertekenaars op om de emissies tegen 2030 met 45% te verminderen en tegen 2050 net zero te bereiken. Maar Radka benadrukt dat we nu veel meer moeten doen.

"Stel dat je arts je vertelt dat je overgewicht hebt en je vertelt om voor de zomer wat extra kilo's kwijt te raken. Als je in januari begint, kun je misschien met discipline je ideale gewicht bereiken of in elk geval aardig in de buurt komen. Als je wacht tot mei is het echt moeilijk en heb je een extreem en misschien onmogelijk dieet nodig. Het idee is dus om een traject in te slaan dat ons naar net zero brengt met tussentijdse mijlpalen."

Om net zero te bereiken moeten alle delen van de samenleving hun steentje bijdragen: regeringen, industrieën, bedrijven en individuen.

"Idealiter zou elk bedrijf en elk land dat beslissingen moet nemen en elke entiteit die beslissingen moet nemen, op weg zijn naar net zero. En aangezien je een doelstelling hebt voor 2050, heb je mijlpalen nodig met tussentijdse doelstellingen zodat je kunt meten en rapporteren op een manier die controleerbaar is. Het hele systeem zal afhangen van mensen die doen wat ze zeggen en iedereen moet dat kunnen meten en verantwoorden. Dus net zero is geweldig, maar als het slechts een ambitieverklaring is en je pas over vijf jaar iets gaat doen, dan is het absoluut niet voldoende."